ავსტრალიელმა გეოლოგებმა გამოიყენეს ფილების ტექტონიკური მოდელირება
იმის დასადგენად, თუ რამ გამოიწვია დედამიწის ისტორიაში ყველაზე
ექსტრემალური გამყინვარების კლიმატი 700 მილიონზე მეტი წლის წინ.
კვლევა, რომელიც გამოქვეყნდა Geology-ში, გვეხმარება გავიგოთ დედამიწის
წიაღში არსებული თერმოსტატის ფუნქციონირება, რომელიც დედამიწას
გადახურების რეჟიმში ჩარჩენაში ხელს უშლის.
ის ასევე აჩვენებს, თუ რამდენად მგრძნობიარეა გლობალური კლიმატი
ატმოსფერული ნახშირბადის კონცენტრაციის მიმართ.
„წარმოიდგინეთ, თითქმის მთლიანად გაყინული დედამიწა“, – თქვა კვლევის
წამყვანმა ავტორმა, ARC-ის მომავალმა თანამშრომელმა დოქტორმა ადრიანა
დუტკევიჩმა.
„ამჟამად, ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ამოვხსენით საიდუმლო: ვულკანური
ნახშირორჟანგის ისტორიულად დაბალი გამონაბოლქვი, რომელსაც (ახლანდელ
კანადაში) დაეხმარა ვულკანური ქანების დიდი გროვის ეროზია – პროცესი,
რომელიც შთანთქავს ატმოსფერულ ნახშირორჟანგს.
პროექტი შთაგონებული იყო ამ პერიოდის უძველესი გამყინვარების მიერ
დატოვებული მყინვარული ნამსხვრევებით, რომლებზე დაკვირვებაც ამჟამად
შესაძლებელია სამხრეთ ავსტრალიის მთიან რეგიონში – Flinders Ranges-ში.
ბოლოდროინდელმა გეოლოგიურმა საველე მოგზაურობამ, რომელსაც
ხელმძღვანელობდა თანაავტორი პროფესორი ალან კოლინზი ადელაიდის
უნივერსიტეტიდან, წააქეზა გუნდი, გამოეყენებინა სიდნეის უნივერსიტეტის
EarthByte კომპიუტერული მოდელები ამ გამყინვარების გამომწვევი მიზეზისა და
განსაკუთრებით დიდი ხანგრძლივობის გამოსაკვლევად.
ხანგრძლივი გამყინვარება, რომელსაც ასევე უწოდებენ სტერტის გამყინვარებას,
ცენტრალური ავსტრალიის მე-19 საუკუნის ევროპელი კოლონიური მკვლევრის,
ჩარლზ სტერტის საპატივსაცემოდ, 717-დან 660 მილიონ წლამდე გაგრძელდა,
ხმელეთზე დინოზავრების და კომპლექსური მცენარეების სიცოცხლის
არსებობამდე საკმაოდ ადრე.
დოქტორმა დუტკევიჩმა თქვა: ”სხვადასხვა მიზეზები იქნა შემოთავაზებული,
რამაც გამოიწვია ექსტრემალური გამყინვარება და მისი დასასრული, მაგრამ
ყველაზე იდუმალი ასპექტი არის ის, თუ რატომ გაგრძელდა ის 57 მილიონი წელი
- ეს პერიოდი ჩვენთვის ძნელი წარმოსადგენია.”
ჯგუფი დაუბრუნდა ფირფიტის ტექტონიკურ მოდელს, რომელიც აჩვენებს
კონტინენტებისა და ოკეანის აუზების ევოლუციას უძველესი
სუპერკონტინენტის დაშლის შემდეგ.
მათ დააკავშირეს ის კომპიუტერულ მოდელთან, რომელიც ითვლის წყალქვეშა
ვულკანების CO2-ის დეგაზაციას შუა ოკეანის ქედების გასწვრივ – ადგილები,
სადაც ქანები ერთმანეთს შორდება და ოკეანის ახალი ქერქი იბადება.
მათ მალევე გააცნობიერეს, რომ სტერტის გამყინვარების დასაწყისი ზუსტად
შეესაბამება ვულკანური CO2-ის ემისიების ყველაზე დაბალ დონეს.
გარდა ამისა, CO2-ის გადინება შედარებით დაბალი იყო გამყინვარების მთელი
პერიოდის განმავლობაში.
დოქტორმა დუტკევიჩმა განაცხადა: “ამ დროს დედამიწაზე არ არსებობდნენ
მრავალუჯრედიანი ცხოველები ან ხმელეთის მცენარეები. ატმოსფეროში
სათბურის გაზების კონცენტრაცია თითქმის მთლიანად ნაკარნახევი იყო CO2-ის
გამოყოფით ვულკანებიდან და სილიკატური ქანების ეროზიული პროცესებით,
რომლებიც მოიხმარენ CO2-ს.”
სიდნეის უნივერსიტეტის თანაავტორმა, პროფესორმა დიტმარ მიულერმა თქვა:
“ამ დროს კლიმატს მართავდა გეოლოგია. ვფიქრობთ, რომ სტერტის გამყინვარება
ორმაგი მიზეზის გამო დაიწყო: ფილების ტექტონიკურმა რეორგანიზაციამ
მინიმუმამდე დაიყვანა ვულკანური გაზი, ხოლო ერთდროულად კონტინენტური
კანადის ვულკანურმა პროვინციამ დაიწყო ეროზია და მოიხმარა ატმოსფერული
CO2.
“შედეგად კი ატმოსფერული CO2 დაეცა იმ დონემდე, სადაც გამყინვარება
იწყება…”
გუნდის მუშაობა აჩენს დამაინტრიგებელ კითხვებს დედამიწის გრძელვადიან
მომავალთან დაკავშირებით.
ბოლო თეორია ვარაუდობს, რომ მომდევნო 250 მილიონი წლის განმავლობაში
დედამიწაზე წარმოიქმნება სუპერკონტინენტი – პანგეა ულტიმა, რომელიც
შესაძლოა იმდენად ცხელი იყოს, რომ ძუძუმწოვრები გადაშენდნენ.
თუმცა, დედამიწა ასევე იმყოფება ისეთ ტრაექტორიაზე, რომ ვულკანური CO2-
ის დაბალი ემისიები შეინიშნება, რადგან კონტინენტური შეჯახება იზრდება,
ხოლო ფილების მოძრაობა ნელდება.
ასე რომ, შესაძლოა, პანგეა ულტიმა ისევ თოვლის ბურთად გადაიქცეს.
დოქტორმა დუტკევიჩმა განაცხადა: ”მომავალი როგორიც არ უნდა იყოს,
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ იმ ტიპის გეოლოგიური კლიმატის ცვლილება,
როგორც აქ არის შესწავლილი, ძალიან ნელა მიმდინარეობს. NASA-ს თანახმად,
ადამიანის მიერ გამოწვეული კლიმატის ცვლილება კი 10-ჯერ უფრო სწრაფია,
ვიდრე ადრე შეინიშნებოდა.”
იხილეთ სრულად : https://www.sciencedaily.com/releases/2024/02/240207194410.htm